W związku z pojawiającymi się pytaniami w zakresie nowych przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń dochodzonych przez różnego rodzaju firmy windykacyjne czy podmioty handlujące wierzytelnościami, chcemy krótko przedstawić kilka najważniejszych kwestii.

Co do przedawnienia roszczeń konsumentów dodany zostanie:

Art 43a. 1. zgodnie z którym ” po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, chyba że zrzeka się on zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne”

Art 43b. ” w wyjątkowych wypadkach Sąd może, po rozważeniu interesu obu stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia, jeżeli wymagają tego względu słuszności. Powinien przy tym rozważyć w szczególności:

• długość terminu przedawnienia
• długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia
• charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia”

Zmianie ulegnie także art 118 gdzie aktualne brzmienie ” jeżeli przepis szczególny nie stanowi , termin przedawnienia wynosi lat sześć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”

Podobnie w zakresie roszczenia stwierdzonego orzeczeniem Sadu, termin mamy sześcioletni.

Wyjaśniając powyższe:

Pozytywnie należy ocenić skrócenie z dziesięciu do sześciu lat ogólnego terminu przedawnienia roszczeń  oraz terminu przedawnienia roszczeń stwierdzonych m.in. orzeczeniem sądu. Należy podzielić argumenty z uzasadnienia projektu odwołujące się do potrzeby zmobilizowania stron do szybszego dochodzenia roszczeń i zwiększenia stabilności obrotu.

Negatywnie natomiast należy ocenić wprowadzenie w art. 118 k.c. zasady, zgodnie z którą termin przedawnienia roszczeń wynoszący dwa lata lub więcej przypada na koniec roku kalendarzowego. Obecnie ustalenie początku biegu przedawnienia w praktyce rzadko nastręcza trudności, a do zupełnie wyjątkowych należą sytuacje, gdzie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy konieczne jest precyzyjne określenie daty dziennej, od której biegnie przedawnienie. Projektowana regulacja spowoduje natomiast gwałtowny wpływ spraw do sądów w końcówce każdego roku, szczególnie w roku wejścia w życie nowelizacji z uwagi na przepisy przejściowe. Taki gwałtowny wpływ znacznej liczby nowych spraw w krótkim czasie będzie negatywnie wpływał na sprawność wszystkich postępowań cywilnych w początkowych miesiącach kolejnego roku.

Generalnie pozytywnie należy ocenić projektowaną regulację przedawnienia roszczeń przeciwko konsumentom. Niemniej jednak projektowana regulacja, polegająca na przekształceniu na skutek przedawnienia zobowiązania w naturalne bez potrzeby podnoszenia zarzutu przedawnienia, nie zapewni jednak istotnej poprawy sytuacji konsumentów. Nie wyłączy ona bowiem możliwości skutecznego przelewu przedawnionej wierzytelności oraz możliwości prowadzenia zgodnej z prawem windykacji pozasądowej. W dalszym ciągu będzie również możliwe przekazywanie danych dłużnika do biur informacji gospodarczej, co stanowi poważny środek nacisku na dłużników przedawnionych wierzytelności.

Zmiany w zakresie przedawnienia roszczeń przeciwko konsumentom nie doprowadzą, do osiągnięcia celów projektodawcy bez stosownych zmian w procedurze cywilnej. Obecne regulacja warunków formalnych pozwu pozwala na pominięcie w nim okoliczności pozwalających na zaliczenie pozwanego do kręgu konsumentów oraz okoliczności pozwalających na ustalenie początku biegu przedawnienia.

Bez zmian w tym zakresie przedawnione roszczenia nadal będą skutecznie dochodzone, gdyż w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym i elektronicznym postępowaniu upominawczym (w których rozpoznawana jest znakomita większość spraw o roszczenia objęte nowelizacją) sąd lub referendarz sądowy nie będzie miał prawnych możliwości ustalenia, czy dochodzone roszczenie uległo przedawnieniu!

Możliwość nieuwzględnienia przez sąd przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, jeżeli przemawiają za tym względy słuszności może być różnie interpretowane. Projektowana regulacja pozwala sądowi odmówić udzielenia ochrony prawnej stronie zachowującej się w sposób zasługujący na negatywną ocenę. Jednakże takie pojęcie może być szeroko interpretowane. Czy pod względu słuszności można podciągać np. opór dłużnika przed spłatą przedawnionego długu czy dotyczyć to ma tylko osób, które świadomie unikają zapłaty. Ale skoro uważamy, że dług jest przedawniony to przecież świadomie unikamy zapłaty. Więc jedno drugie wyklucza. 

A skoro Sąd ma brać pod uwagę także upływ terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia to w takim razie firma windykacyjna, która odkupiła dług wczoraj, dopiero teraz stała się wierzycielem. Wobec tego jak w stosunku do takiego podmiotu mówić o upływie czasu skoro dopiero wczoraj to kupili?

Należy jednak oczekiwać, że przed ukształtowaniem się jednolitej wykładni projektowanego przepisu art. 43b ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta  wierzyciele nadal będą dochodzić sądownie przedawnionych roszczeń, powołując się na względy słuszności i licząc na nieuwzględnienie przez sąd upływu terminu przedawnienia na podstawie przywołanego przepisu. Sprawy tego rodzaju będą wymagały rozpoznania na rozprawie, gdyż trudno sobie wyobrazić, by ocena interesów obu stron następowała w postępowaniu upominawczym lub elektronicznym postępowaniu upominawczym, tj. wyłącznie w oparciu o twierdzenia powoda.

Także jak zawsze zobaczymy jak to wyjdzie w praktyce.